Ook planten in de natuur of in huis kunnen allergische, toxische en fytofototoxische reacties geven. Als je van tuinieren houdt, is het handig om te weten welke planten een eventuele huidreactie kunnen veroorzaken, zodat je die kunt vermijden.  

Een allergie voor planten en bloemen is een immunologische reactie van de slijmvliezen of van de huid die zich uit binnen 20 minuten. Hier is het immuunsysteem dus bij betrokken.

Een toxische reactie is een irritatiereactie van de huid die niet is gebaseerd op een immunologische reactie. Hierbij is het immuunsysteem dus niet betrokken.

Ook licht, samen met bepaalde planten, kan een toxische reactie veroorzaken die fytofototoxisch wordt genoemd.

Belangrijke veroorzakers voor contactallergie zijn composieten, alstroemeria (met tulipaline als veroorzakende stof), klimop (hedera) en primula’s.

De belangrijkste veroorzakers van fytofototoxische reacties zijn de berenklauw en wijnruit. De Euphorbia veroorzaken vooral toxische reacties.

Huidproblemen die ontstaan door contact met planten noemt men fytocontactdermatitis. De voorkeursplaatsen voor deze afwijkingen zijn het centrale deel van het gezicht, en dan vooral rondom de ogen, en verder op de vingers, handen, onderarmen en benen. Klinisch is er vaak sprake van roodheid en oedeem, al dan niet met papels, blaasjes en jeuk. De begrenzing is over het algemeen vrij scherp. Er is vaak een streepjesvormig patroon herkenbaar. Ook kan er blaarvorming optreden die later vaak hyperpigmentaties achterlaten. Vaak is er een opvallende asymmetrie aanwezig.

Planten kunnen leiden tot allergische huidreacties door direct contact met de huid zoals chrysanten, maar ook door verspreiding in de lucht zoals bij primula’s en bij planten van de Compositae-familie.

Furocoumarinen zijn psoralenen in planten die ook kunnen leiden tot allergische huidreacties. Hiertoe behoren planten die behoren tot de familie van de Umbelliferae zoals wortelen, bereklauw, kervel, peterselie, dille, pastinaak en selderij en van de planten die behoren tot de Rutaceae familie waaronder citroen, bergamot en limoen. Artisjokken en tulpenbollen kunnen ook reacties geven.

Hierna volgt een lijst met planten die huidreacties kunnen geven:

Acacia melanoxylon/Australian blackwood
 
Aconitum napellus/Blauwe monnikskap kan leiden tot huidontsteking. Zie ook bij ranuncula. De plant is ook giftig voor de zenuwen.
 
Akelei/Aquilegia vulgaris/Wilde akelei (de blaadjes kunnen in contact met de huid een branderig gevoel geven).

Alstroemeria (veroorzaakt contactallergie door de stof tulipaline).

Anacardiaceae  (Rhus typhina).
 
Anemone nemososa (kan leiden tot een warme en droge huid en huidirritatie).
 
Anthemis/Stinkende kamille (deze behoort tot de composieten en kan leiden tot allergische huidreacties door sesquiterpene lactonen).
 
Arnica montana (deze behoort tot de composieten en kan leiden tot een allergische reactie).
 
Arum maculatum (de gevlekte aronskelk kan huidontstekingen geven. Tot deze familie behoort ook de kamerplant dieffenbachia sequina. Indien de huid in contact komt met deze plant geeft deze proteolytische enzymen af (trypsine), die op de huid en slijmvliezen een sterke irritatie kan geven met oedeemvorming).
 
Begonia
 
Berenklauw (zie ook schermbloemigen en reuze bereklauw) geeft fytofototoxische reactie.
 
Bitterzoet/Solanum dulcamara
 
Blauwe regen/Wisteria sinensis
 
Boekweit/Fagopyrum esculentum (heeft fototoxische eigenschappen).
 
Boerenwormkruid/Tansy/Tanacetum vulgare/Chrysanthemum vulgare

Boterbloemfamilie/Ranunculaceae/Ranonkels (huidcontact met de stof ranunculine kan een acute huidontsteking geven met zwelling en blaarvorming door een toxische reactie. Bij kinderen zie je dit vaak rondom de mond door het kauwen op een stengel. Hiertoe behoren boterbloemen, monnikskap en kerstroos (niet verwarren met kerstster) en clematis.
 
Brandnetel/Urticaceae (het optreden van netelroos wordt veroorzaakt door de histamine, acetylcholine en 5-hydroxytryptamine in de huid).
 
Brya ebenus/Cocus
 
Buxacea/Buxus sempervirens

Cactus/Cactaceae (naast dat de cactusdoornen de huid mechanisch kunnen beschadigen, veroorzaken de borstelige haartjes op het cactusblad (glochiden), indien zij in contact komen met de huid, direct pijn met in de loop van enkele dagen oedeem en roodheid. Deze klachten verdwijnen alleen als de haartjes uit de huid verwijderd worden. Indien glochiden achterblijven veroorzaken zij na enkele weken rode vlekken en een bulterige huiduitslag.
 
Capsicum/Spaanse peper
 
Cedrus/Ceder/Cedar
 
Chlorophora excelsa/Iroko/African teak
 
Christusdoorn/Euphorbia milii/Wolfsmelk
 
Chrysanten/Chrysanthemum (deze behoren tot de composieten en geven vaak een type IV allergische reactie door sesquiterpene lactonen).
 
Citrusbomen (citrusbomen kunnen een fytofototoxische reactie geven).
 
Clematis
 
Composieten/Compositae/Samengesteldbloemige planten (de bloemen zijn opgebouwd uit vele kleine bloementjes) veroorzaken vaak een contactallergie. De huidproblemen ontstaan door sesquiterpene lactonen, die een verschillende chemische structuur vertonen, afhankelijk van de soort. Onderling geven zij ook vaak aanleiding tot kruisreacties.
Tot de composieten behoren de ambrosia, chrysanten, bijvoet (artemisia vulgaris), duizendblad (achillea), afrikaantjes, zinnia, aster, dahlia, margriet, korenbloem, gulden roede (solidago), anthemis (stinkende kamille), matricaria, arnica montana, paardenbloem, zonnebloem, helianthus (tanacetum parthenium), boerenwormkruid, moederkruid (chrysanthemum parthenium), diverse groenten zoals sla, andijvie, witlof, groenlof, roodlof, schorseneren, artisjok en laurier.
 
Gekookt zijn composiet groenten wel veilig. Smeersels met extracten van composieten lijken veilig te zijn met uitzondering van kamille. Veilige bloemen die niet tot de composieten behoren zijn rozen, anjers, fresia’s, narcissen, alstroemeria, lelies, tulpen, violen, hertshooi, irissen, orchideeën, ridderspoor, gladiolen en klimop. Dit wil echter niet zeggen dat deze geen huidreacties kunnen geven.
 
Coniferen (kunnen leiden tot contacteczeem). In coniferen zit colofonium. Deze stof geeft zeer veel huidreacties. Daarom verdient deze stof extra aandacht:
 
Colofonium/Tall resin/Houthars/Colophony/Tall oil/Abitol/Methyl abietate alcohol/Abietic alcohol/Abietyl alcohol/Colophonium/Resin terebinthinae/Rosin/Dihydroabietyl alcohol/Abietic acid(Sylvic acid/Abiëtinezuur): allergeen. Colofonium is een hars dat wordt gehaald uit tall oil of door destillatie van terpentijn, uit de gedroogde wortels van coniferen. Het bestaat voor een groot deel uit abietic acid. Wordt toegepast in ontharingwax, goedkope zeep, mascara, eyeliner, haarlak, rouge, nagellak, lippenstift, oogschaduw en shampoo. Kan contactdermatitis veroorzaken. Het is dus een plantaardige stof die wordt gewonnen uit de hars van naaldbomen van de Pinus bomenfamilie zoals de den.
 
Colofonium wordt ook verwerkt in kleefpleisters, postzegellijm, isolatieband, schoenlijm, insectenkleefstrips en medische kleefpleister verbanden. In de sport wordt het gebruikt als antislipmateriaal zoals op de handgreep van een tennisraket of golfstok, in handschoenen voor baseball en cricket, in de bowlingbalgreep, als antislip op dansschoenen en als antislip op drijfriemen in machines. In het huishouden wordt het toegepast in boenwas, vloerwas, meubelwas, afdichtingschoensmeer en in autowas.
 
Verder kan colofonium verwerkt zijn in wrattenverwijderaar, stomamaterialen, dental floss, suncreens, linoleum en in skiwax.
 
Verder in dennen/sparren/kerstbomen, drukinkt, fotopapier, kartonverpakkingen (bijvoorbeeld van melk), kauwgom, koelvloeistof, luciferkoppen, papier, kranten, tijdschriften, fotokopieerpapier, soldeersel, stofverf, modelleerklei, koelvloeistof, verven, lakken, vernis, vioolstrijkstok hars, vuurwerk, autobanden, waterbestendig makende lagen zoals in kleding, spaanplaat, zaagsel, vloerbedekking, kauwgom en verkoelende deodoriserende producten.

Een allergie voor colofonium speelt een rol in de kleefstofverwerkende industrie, papierindustrie, drukinktindustrie, metaalindustrie, tandheelkunde (kitmateriaal bij wortelkanaalbehandelingen), boomkwekerijen zoals dennen, coniferen en sparren en in de rubberindustrie.

Er ontstaan roodheid, kleine pukkeltjes en eventueel blaasjes. Later ontstaan er schilfertjes en kan de huid zich gaan verdikken. Er is sprake van jeuk. Via verdamping van de stof in de lucht kan ook eczeem ontstaan zoals door soldeerseldamp, boenwas en papierstof. In zeldzame gevallen kan colofonium ook galbulten veroorzaken en zelfs astma (vooral bij industriële toepassingen door soldeerseldamp en in de papierindustrie).
 
Kruisreacties kunnen optreden met perubalsem (myroxylon Pereira), eugenol, oil of turpentine/ pine resin/spruce resin/wood tars/dihydroabietyl alcohol, houtteer en parfums.
Een allergie voor colofonium geeft ook vaak een allergie voor balsam of pine. Balsam of pine bevat turpentine.
 
Croton (zie wolfsmelk) (deze huiskamerplant behoort tot de euphorbiaceae).
 
Dalbergia melanoxylon/African blackwood boom
 
Dalbergia retusa/Cocobolo
 
Dalbergia stevensoni/Rosewood
 
Daphne mezereum/Thymalaeaceae

Dieffenbachia (kan leiden tot contactallergie).
 
Diospyros ebenum/Ebony
 
Distemonathus benthamianus/Ayan/Movingui
 
Doornappel/Datura stramonium (contact met doornappel kan een rode warme huid geven).
 
Douglas fir

Duizendblad/Achillea millefolium/Yarrow (deze plant heeft fototoxische eigenschappen. Kan aanleiding geven tot type IV allergische reacties door sesquiterpene lactonen en behoort tot de composieten. Kan airborne allergie geven).
 
Duizendknoop/Persicaria (deze plant heeft fototoxische  eigenschappen).
 
Etherische oliën van Bergamot, Bittere sinaasappel, Citroen, Engelwortel, Grapefruit, Komijn, Limoen, Wijnruit, Mandarijn (behalve rode), Peterselie bladolie, Petitgrain en Tangerine (deze essentiële oliën bevatten fototoxische stoffen vooral als ze koudgeperst zijn).
 
Eucalyptusblad/Myrtaceae (de eucalyptus kan een type IV reactie geven).
 
Ficus (de Ficus benjamina, de Ficus elastica en de Ficus deltoidea zijn kamerplanten. De Ficus carica is de vijgenboom. Ze kunnen allemaal met elkaar een kruisreactie geven en kunnen zowel een type 1 reactie met rode ogen en rode slijmvliezen geven en een fytofototoxische reactie. Ze kunnen ook een kruisreactie geven met latex)
 
Fluitekruid (zie schermbloemigen)

Fluweelboom/Rhus/Azijnboom (heeft fototoxische eigenschappen. Kan leiden tot huidirritaties en jeuk).  

Ginkgo biloba/Japanse notenboom (contact met de zaadmantel kan huidirritatie geven).
 
Grevillea robusta/Australian silky oak
 
Grote engelwortel/Angelica archangelica (deze plant heeft fototoxische eigenschappen).
 
Hedera (klimop)/Hedera helix kan contactallergie geven.
 
Heggerank/Bryonia dioica (zeer giftig. Enkele besjes kunnen voor een kind al fataal zijn. Het sap veroorzaakt jeuk en pijnlijke blaren).
 
Helleborus/kerstroos en ranonkels
 
Hippomane mancinella/Manzanillo
 
Hyacinth/Hyacinthus oriëntalis (zie ook bij leliefamilie) (aanraking kan leiden tot jeuk).
 
Kamille/Chamomille

Kerstster/Euphorbia pulcherrima/Poinsettia pulcherrima (het sap van de plant is irriterend bij contact met de huid of ogen waardoor een locale irritatie of allergische reactie kan ontstaan. Dit kan zich uiten in jeuk, uitslag, roodheid en netelroos. In de ogen kan het een bindvliesontsteking veroorzaken met roodheid en tranende ogen).
 
Klaproos/slaapbol/Maankop/Blauwmaanzaad/Papaver rhoeas somniferum (kan leiden tot roodheid in het gelaat).
 
Lantana camara (heeft fototoxische eigenschappen).
 
Lelies (tot de leliefamilie behoren ook de tulpen en hyacinten). In de zachte binnenschaal van de tulpenbol bevindt zich de stof tulipaline. Dit is een type IV allergeen. Deze allergie treedt voornamelijk op bij mensen die tulpenbollen pellen. In het begin ontstaat een vaak ondraaglijk en stekend gevoel. Dit wordt ook wel het tulpvuur genoemd. Later ontstaat pijn en roodheid aan de vingers en dan vooral aan de vingertoppen en onder de nagels. De allergische reactie treedt 1 tot 2 dagen na het contact met de tulpenbollen op. Geleidelijk ontstaat er een hyperkeratotisch eczeem met hinderlijke pijnlijke kloven die zelfs kunnen leiden tot nagelafwijkingen.
 
De schalen van de hyacinthbol geven een sterk en schurend irriterend effect op de huid door de aanwezigheid van calciumoxalaatkristallen (raphides). Er is sprake van een sterke jeuk, roodheid en zwelling van de huid en deze treedt op bedekte en onbedekte huiddelen op.  

Ligustrum vulgare/Wilde liguster/familie Oleaceae (kan leiden tot huidirritaties).

Magnolia (kan leiden tot contactallergie).
 
Mansonia altissima (dit is een Afrikaanse boom).
 
Meliaceae/Mahogany (deze tropische boom groeit in regenwouden).

Moederkruid/Tanacetum parthenium/Feverfew

Moerbei/Moraceae (bevat psoralenen. Dit zijn chemische verbindingen die onder invloed van ultraviolet licht een fototoxische reactie kunnen geven).
 
Muurpeper/Sedum acre (kan blaren veroorzaken).

Narcissenfamilie/Amaryllidaeceae (contact met de narcisbol kan leiden tot jeukende huidproblemen, zelfs op de bedekte huid en wordt veroorzaakt door irriterende calciumoxalaatkristallen. Soms ontstaat een type IV allergische reactie. Het allergeen is nog niet geïdentificeerd).
 
Paardebloem/Taraxacum officinale (kan leiden tot allergische huidreacties).
 
Paardekastanje/Aesculus (aanraking kan een rood gelaat geven).
 
Palmboompje/Buxus sempervirens (niet te verwarren met een palmboom. Het palmboompje lijkt op een struik met kleine blaadjes. Er kunnen huidontstekingen ontstaan).
 
Pastinaak/witte peen (zie schermbloemigen)

Pericopsis alata/Afrormosia
 
Philodendron (kan leiden tot contactallergie).

Pine/Pinus/Den
 
Plataanboom (de fijne haartjes aan de onderzijde van de bladeren kunnen huiduitslag geven).
 
Primine (dit allergeen bevindt zich in primula’s, orchideeën en in tropisch hout zoals jacaranda en teak).
 
Primula’s/Primulaceae/Sleutelbloemfamilie/Primula obconia/Bekerprimula (de primula obconica (bekerprimula) wordt gehouden als kamerplant en bevat veel primine. Veelal is deze dus ook de oorzaak van de klachten. Tuinprimula’s bevatten minder van deze stof en deze veroorzaken dus ook niet zo vaak een allergische reactie. Het allergeen is primine (2-methoxy-6-pentyl-1,4-benzoquinone) en is vooral aanwezig in de bladeren. De huid verkleurt rood en jeukt. Er kunnen ook zwelling en blaren ontstaan. De primula auricula wordt gehouden als tuinplant en geeft geen kruisreactie met de Primula obconica. Kan wel contactallergie geven. De allergeenproductie van de primula is afhankelijk van het seizoen en is het sterkst in het voorjaar en in de zomer. Primine zit ook in de stekels van de zwarte zee egel (Paracentrotus lividus). Deze leeft onder andere in de Middellandse zee.

Behalve een allergie veroorzaakt primine ook een huidirritatie. De hoeveelheid primine is dus niet constant, maar is afhankelijk van het seizoen. Deze stof wordt in alle delen van de plant aangetroffen. Door aanraking met de plant komt deze stof vrij en deze kan na het vrijkomen nog lange tijd zijn werkzaamheid behouden. Deze stof kan zich dan vermengen met huisstof en zodoende door de lucht verspreidt worden. Via onze handen kunnen we de primine makkelijk overdragen naar andere delen van het lichaam, waar zich de allergische reactie ook gaat uiten. Zo kunnen handen, armen, maar ook gezicht aangedaan worden. Ook via de lucht.
 
Prosopis juliflora/Mesquite
 
Pruikenboom/Cotinus coggygria (heeft fototoxische eigenschappen).
 
Quercus/Oak/Eik
 
Ranuncula (boterbloem, anemoon, ranonkel, blauwe monnikskap en clematis).
 
Rozen (kunnen leiden tot contactallergie).
 
Reuzenberenklauw/Heracleum mantegazzianum en sphondilium (het aanraken van deze plant en vervolgens blootstelling aan zonlicht kan een fotodermatitis veroorzaken. Aanvankelijk kleurt de huid rood en gaat jeuken. Na verloop van tijd ontstaan blaren die op een brandwond lijken. Het sap van de reuzenberenklauw bevat furocoumarinen die letsels kunnen geven die lijken op tweedegraads brandwonden. Geeft dus rode huidvlekken, blaren en huidontstekingen. De huidafwijkingen hebben 1 tot 2 dagen nodig om tot volle ontwikkeling te komen. Later ontstaat vaak een restpigmentatie. Kan ook schade aan de ogen geven indien men met besmette handen in de ogen wrijft. Kan zelfs tot tijdelijke of blijvende blindheid leiden).
 
Rhus radicans en Rhus fenicifuna (kan leiden tot contactallergie).
 
Schermbloemigen/Umbelliferae (schermbloemigen bevatten furocoumarines of psoralenen. Dit zijn chemische verbindingen die onder invloed van ultraviolet licht een fototoxische reactie geven. Voorbeelden hiervan zijn berenklauw (heracleum), bleekselderij (apium graviolens), kantbloem (ammi majus), engelwortel (angelica), het fluitekruid, dille (anethum), koriander, peterselie (petroselinum), lavas (maggieplant/levisticum officinale), daucus carota (wortel), pastinaak (pastinaca) en St. Janskruid. Vaak ontstaat er een heftige bulleuze phytophotodermatitis. Schermbloemigen kunnen een phytophototoxische reactie geven).
 
Selderij (kan furocoumarinen bevatten die huiduitslag geven in combinatie met zon).
 
Sequoia sempervirens/California redwood
 
Shorea/Lauan/Meranti/Seraya
 
Sint-Janskruid/Hypericum perforatum/Hertshooifamilie/Hypericaceae (deze plant heeft een fytofototoxische werking. Mensen die geregeld preparaten gebruiken van Sint-Janskruid als antidepressivum, kunnen last krijgen van overgevoeligheid van licht op de huid, dat door hypericine veroorzaakt wordt).
 
Skimmia (skimmia kan een fytofototoxische reactie geven).
 
Sleutelbloem (zie primula’s)
 
Streptocarpus (kan leiden tot contacteczeem).
 
Taxus baccata/Venijnboom (kan leiden tot purperen huidvlekken).
 
Toxicodendron/Poison ivy/Poison oak/Poison sumac (deze planten veroorzaken een type IV allergie, maar ook een airborne eczeem (verspreiding door de lucht) en dan vooral bij het verbranden van de takken).
 
Tulpenbol (zie bij leliefamilie) kunnen leiden tot contacteczeem.

Turreanthus africanun/Avordire
 
Vogelmelk, gewone/Ornithogalumum bellatum (het sap van de hele plant kan huiduitslag veroorzaken).
 
Vuurwerkplant/Dictamnus albus (deze plant heeft fototoxische eigenschappen).
 
Vijg/Ficus carica/Moraceae

Wolfskers/Atropa belladonna (kan leiden tot een rode huid en opgezette hals).
 
Wolfsmelk/Euphorbia/Heksenmelk/Kerstster/Christusdoorn (de phorbolesters (forbolesters) in de melk (latexachtig) uit de takken van de wolfsmelk kunnen een toxische reactie veroorzaken door degranulatie van granulocyten. Na enkele uren tot maximaal 3 dagen ontstaat eczeem. Alle Euphorbia’s kenmerken zich door het witte, kleverige sap dat vrijkomt bij het afbreken van tak of blad. De Euphorbia myrsinites veroorzaakt de meeste klachten. De wolfsmelk bevat ook biogene amines. Er kan een sterke irritatie optreden van huid en slijmvliezen met een pijnlijk en stekend gevoel dat gepaard gaat met roodheid, vesicels en blaren. Contact met het hoornvlies kan zelfs tot blindheid leiden. Crotons behoren ook tot de wolfsmelkfamilie en is een bekende huiskamerplant. Kan leiden tot blaren, oogbeschadigingen en een geëtste huid).
 
Wonderboom/Ricinus communis (deze boom heeft fototoxische eigenschappen).
 
Wortel, witte wortelsoorten (deze kunnen furocoumarinen bevatten die onder invloed van zonlicht huiduitslag kunnen geven).
 
Wijnruit/Ruta graveolens/Rutaceae (wijnruit kan een fytofototoxische reactie geven. Skimmia, citrusbomen en de schil van citrusfruit behoren tot deze groep. Wijnruit bevat psoralenen. Dit zijn chemische verbindingen die onder invloed van ultraviolet licht een fototoxische reactie kunnen geven. Bijvoorbeeld bergamot).
 
Zwarte nachtschade/Solanum nigrum (kan leiden tot huiduitslag).